Người thắng và người thua trong quá trình chuyển đổi xanh
Về mặt lý thuyết, việc chuyển đổi sang một thế giới không có carbon có vẻ như là một sự cải thiện rõ ràng đối với tất cả các quốc gia. Giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu nhiên liệu, tiết kiệm chi phí đáng kể và bảo vệ nền kinh tế khỏi sự biến động của giá nhiên liệu hóa thạch có vẻ đầy hứa hẹn. Các công ty cung cấp kim loại thiết yếu cho Tesla, tua-bin gió hoặc lưới điện sẽ thu được doanh thu đáng kể. Ngay cả các quốc gia giàu dầu mỏ cũng có thể phát triển mạnh bằng cách nâng cấp các nhà máy lọc dầu, đường ống và đầu tư vào năng lượng gió và mặt trời để sản xuất thủy điện. Tầm nhìn này vẽ ra một tương lai nơi hành tinh trở nên mát mẻ và ít ô nhiễm hơn mỗi năm trôi qua.
Tuy nhiên, tờ Economist chỉ ra rằng hành trình hướng tới đạt được mức phát thải ròng bằng 0 sẽ còn nhiều khó khăn. Việc thay đổi mô hình tiêu thụ năng lượng và dòng chảy thương mại sẽ tạo ra người thắng và người thua mới.
Sự chênh lệch toàn cầu vẫn chưa rõ ràng hơn trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu phải đối mặt với hàng loạt thách thức khác, từ Covid-19 và nền kinh tế toàn cầu đang suy yếu đến tốc độ tăng trưởng GDP chậm lại của Trung Quốc. Tuy nhiên, những xu hướng này có thể trở nên rõ ràng hơn vào năm 2024, cho thấy những kết quả phức tạp hơn nhiều so với hình dung ban đầu.
Tương lai thế giới sẽ không chỉ đơn giản là tạo ra sự cạnh tranh giữa các nhà cung cấp nhiên liệu hóa thạch với các nhà cung cấp tài nguyên xanh; sẽ có người thắng và kẻ thua ở cả hai bên.
Thứ nhất, trong quá trình chuyển đổi, mức tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch trên toàn cầu sẽ tiếp tục tồn tại. Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự đoán nhu cầu dầu sẽ đạt đỉnh trước năm 2030. Tuy nhiên, những thách thức trong việc xanh hóa nền kinh tế năm nay cho thấy việc giảm nhu cầu có thể không xảy ra sớm như dự kiến.
Áp lực từ các nhà đầu tư và nghi ngờ về nhu cầu dài hạn có nghĩa là chỉ các công ty nhà nước ở vùng Vịnh và châu Mỹ Latinh mới dám chi lớn vào việc phát triển nguồn cung dầu mới. Những bất đồng giữa các thành viên OPEC về cách tiếp cận tốt nhất để chuyển đổi năng lượng có thể dẫn đến mất thị phần vào tay các quốc gia sản xuất dầu có chi phí thấp hơn bên ngoài khối.
Nhu cầu về khí đốt tự nhiên sẽ vẫn tiếp tục, cho phép ba quốc gia xuất khẩu LNG hàng đầu là Mỹ, Úc và Qatar thu được lợi nhuận. Ngay cả than đá cũng sẽ duy trì sức hấp dẫn cho đến khoảng năm 2040, chừng nào châu Á, một quốc gia tiêu thụ năng lượng đáng kể, vẫn tiếp tục tiêu thụ. Cơ hội này vẫn nằm trong tầm tay của Australia và Indonesia, những nhà cung cấp than hàng đầu cho khu vực.
Trong ngắn hạn, sau những biến động địa chính trị vào cuối năm 2023, giá nhiên liệu hóa thạch có thể biến động trở lại vào năm 2024. Nền kinh tế toàn cầu đang phục hồi sẽ cần nhiều dầu hơn, cùng với đó là sự cạnh tranh ngày càng gia tăng về khí đốt tự nhiên ở châu Á và châu Âu. Trừ khi suy thoái kinh tế toàn cầu xảy ra, các quốc gia nhập khẩu như Đức và Nhật Bản có thể phải đối mặt với mức giá cao hơn trong thập kỷ tới.
Thứ hai, tác động của điện khí hóa sẽ có nhiều sắc thái đa dạng. Việc đạt được nhanh chóng các mục tiêu giảm lượng carbon sẽ làm tăng nhu cầu về các kim loại như coban, đồng, lithium và niken. Đây là những yếu tố then chốt trong các nhà máy năng lượng tái tạo, lưới điện và xe điện. Đến năm 2024, triển vọng này có thể làm lu mờ những lo ngại kinh tế ngắn hạn, đẩy giá kim loại tăng cao.
Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ sạch, thị trường khoáng sản này có thể chứng kiến chu kỳ tăng trưởng và suy giảm nhanh chóng, khiến các quốc gia xuất khẩu gặp nhiều biến động. Với nhiều người mới tham gia khai thác, thiếu quỹ quốc gia được quản lý tốt, cơ chế giảm thiểu rủi ro và sự thận trọng tài chính thiết yếu sẽ gây ra rủi ro.
Ngoài ra, khó khăn và chi phí của việc mở và đóng mỏ cũng như sự phân tán về mặt địa lý khiến việc hình thành một "OPEC" cho kim loại là không khả thi. Điều này cho thấy rằng chỉ những quốc gia cung cấp hiệu quả nhất mới giành chiến thắng trong thị trường tài nguyên xanh.
Hơn nữa, sự bùng nổ sẽ không kéo dài mãi mãi. Khi tuabin gió và ô tô điện trở nên phổ biến hơn, nhu cầu về kim loại xanh có thể ổn định ở mức thấp hơn. Như vậy, thu nhập bền vững sẽ chảy vào các quốc gia khai thác năng lượng mặt trời, gió và thủy điện mà không làm cạn kiệt tài nguyên.
Sự phân bổ tài nguyên không đồng đều sẽ làm trầm trọng thêm sự khác biệt giữa các khu vực. Ví dụ, các quốc gia Biển Bắc giàu gió và Địa Trung Hải ngập tràn ánh nắng sẽ phát triển mạnh mẽ, trong khi các quốc gia châu Âu không giáp biển với lượng mây che phủ rộng lớn có thể gặp khó khăn.
Các quốc gia chiến thắng sẽ là những quốc gia có khả năng kết hợp nhiều nguồn tài nguyên khác nhau để đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng tái tạo ổn định. Các quốc gia có dân số nhỏ có thể tận dụng nguồn năng lượng dư thừa mà họ sản xuất ra để thu hút các ngành sử dụng nhiều năng lượng như sản xuất thép hoặc lưu trữ dữ liệu. Các quốc gia khác sẽ tìm cách xuất khẩu những nguồn tài nguyên này dưới dạng điện tử hoặc nhiên liệu lỏng.
Trong khi đó, vị trí cường quốc trong thời kỳ chuyển đổi sẽ thuộc về các quốc gia, bất chấp những lời chỉ trích, tham gia vào mọi hoạt động: bán nhiên liệu hóa thạch, khai thác kim loại và phát triển năng lượng tái tạo.
Cho đến nay, chưa có quốc gia nào có thể đạt được tất cả các khía cạnh này cùng một lúc. Hiện nay, các nước vùng Vịnh thường thảo luận về năng lượng mặt trời và thủy điện nhưng chưa triển khai trên quy mô lớn. Chile khai thác đáng kể đồng và lithium nhưng không tận dụng được 6.500 km bờ biển
Theo Dân Trí
