Chứng kiến kiểm kê là một phương pháp kiểm toán ngoài chứng từ, trong đó kiểm toán viên tham gia trực tiếp vào quá trình kiểm kê tài sản của khách hàng. Mục đích của chứng kiến kiểm kê là để kiểm tra tính chính xác, trung thực của số liệu kiểm kê, đảm bảo rằng tài sản của khách hàng được ghi nhận đầy đủ, chính xác trong báo cáo tài chính.
Chứng kiến kiểm kê được áp dụng đối với các tài sản có giá trị lớn, có nguy cơ gian lận cao, hoặc có tính chất phức tạp, khó xác định. Các tài sản thường được chứng kiến kiểm kê bao gồm:
- Hàng tồn kho: hàng hóa, nguyên vật liệu, thành phẩm, sản phẩm dở dang
- Tiền mặt, tiền gửi ngân hàng
- Tài sản cố định: máy móc, thiết bị, nhà cửa, đất đai
- Các khoản phải thu: phải thu khách hàng, phải thu nội bộ
Trình tự thực hiện chứng kiến kiểm kê bao gồm các bước sau:
Bước 1: Doanh nghiệp gửi kế hoạch kiểm kê cho kiểm toán viên
Kế hoạch kiểm kê là tài liệu do doanh nghiệp lập ra để xác định các khoản mục tài sản cần kiểm kê, thời gian và phương pháp kiểm kê. Kế hoạch kiểm kê là cơ sở để kiểm toán viên chuẩn bị hồ sơ và thực hiện các thủ tục kiểm toán liên quan đến kiểm kê.
Bước 2: Kiểm toán viên chuẩn bị hồ sơ và lập báo cáo chứng kiến kiểm kê
Trên cơ sở kế hoạch kiểm kê nhận được từ doanh nghiệp, kiểm toán viên sẽ thực hiện các công việc sau:
- Chuẩn bị hồ sơ liên quan đến nội dung kiểm kê, bao gồm:
- Các quy định pháp luật về kiểm kê tài sản
- Các quy trình, thủ tục kiểm kê của doanh nghiệp
- Các tài liệu, chứng từ liên quan đến các khoản mục tài sản cần kiểm kê
- Lập báo cáo chứng kiến kiểm kê, trong đó ghi rõ:
- Mục đích của kiểm kê
- Phạm vi kiểm kê
- Phương pháp kiểm kê
- Thời gian thực hiện kiểm kê
Bước 3: Kiểm toán viên đánh giá tính trọng yếu và lựa chọn mẫu kiểm kê tại doanh nghiệp
Trên cơ sở kế hoạch kiểm kê và các thông tin nhận được từ doanh nghiệp, kiểm toán viên sẽ đánh giá tính trọng yếu của các khoản mục tài sản cần kiểm kê. Căn cứ vào mức độ trọng yếu, kiểm toán viên sẽ lựa chọn mẫu kiểm kê phù hợp.
Tham gia chứng kiến kiểm kê
Bước 1: Kiểm toán viên tham gia chứng kiến kiểm kê tại doanh nghiệp
Kiểm toán viên sẽ tham gia chứng kiến kiểm kê tại doanh nghiệp sau khi nhận được lịch kiểm kê do doanh nghiệp cung cấp. Kiểm toán viên chỉ chứng kiến kiểm kê chứ không thực hiện công việc kiểm đếm cho doanh nghiệp.
Bước 2: Kiểm toán viên quan sát, ghi chép lại các thủ tục kiểm kê
Kiểm toán viên sẽ quan sát, ghi chép lại các thủ tục kiểm kê đã được doanh nghiệp thực hiện, bao gồm:
- Cách thức tổ chức kiểm kê
- Phương pháp kiểm đếm
- Quy trình kiểm tra chất lượng tài sản
Bước 3: Kiểm toán viên tiến hành các thủ tục kiểm toán cần thiết
Kiểm toán viên sẽ tiến hành các thủ tục kiểm toán cần thiết đối với từng khoản mục tài sản được kiểm kê, bao gồm:
- Kiểm kê ngẫu nhiên một số khoản mục tài sản
- So sánh số liệu kiểm kê với số liệu trên sổ sách
- Kiểm tra tình trạng chất lượng của tài sản
Bước 4: Kiểm toán viên kết thúc chứng kiến kiểm kê
Kiểm toán viên sẽ kết thúc chứng kiến kiểm kê sau khi hoàn thành các công việc trên. Các chênh lệch phát hiện trong quá trình kiểm kê do doanh nghiệp chịu trách nhiệm giải trình.
Kết luận
Chứng kiến kiểm kê là một phương pháp kiểm toán ngoài chứng từ quan trọng, giúp kiểm toán viên thu thập được bằng chứng kiểm toán đáng tin cậy về sự hiện hữu, tính đầy đủ và tình trạng của tài sản.
